Tiamina – niezbędna witamina w diecie psa

Tiamina, inaczej witamina B₁, jest niezbędnym mikroelementem, zarówno w organizmie człowieka, jak i psa.

Została wyodrębniona w 1911 roku. Była pierwszą wyizolowaną witaminą B.

Witamina B₁, podobnie jak wszystkie witaminy z grupy B, jest rozpuszczalna w wodzie i w bardzo niewielkiej ilości magazynowana w organizmie. Wydalana jest z moczem. Należy do witamin wyjątkowo nietrwałych, łatwo ulega zniszczeniu podczas przetwarzania żywności.

Najważniejsze funkcje tiaminy

Większość ssaków (do tej grupy musimy zaliczyć i człowieka i psa 🙂 ) nie ma zdolności do syntezy endogennej dużych ilości tiaminy i zasoby tej witaminy w organizmie zależą prawie całkowicie od spożycia. Muszę tu nadmienić, iż niektóre formy bakterii w jelicie mogą wytwarzać niewielkie ilości tiaminy, ale aby utrzymać odpowiedni poziom witaminy B₁ w organizmie należy ją systematycznie dostarczać wraz z pożywieniem. Tiaminę należy stale uzupełniać, aby zapobiec niedoborom.

Gdzie znajdziemy witaminę B₁?

Tiamina naturalnie występuje w takich produktach jak:

• produkty mięsne (koncentruje się w wątrobie, sercu, nerkach): królik, kurczak, indyk, wieprzowina, wołowina, jagnięcina, koza, struś
• podroby: wątroba wieprzowa, wątroba drobiowa
• ryby (pstrąg, makrela, tuńczyk, łosoś)
• jaja
• skorupiaki
• drożdże
• rośliny strączkowe
• rumianek, nasiona kopru włoskiego, pokrzywa, nać pietruszki, owoc dzikiej róży
• produkty zbożowe (ryż, kiełki, pszenicy)

Czym grozi niedobór tiaminy w organizmie psa?

Zazwyczaj pierwszym objawem niedoboru tiaminy są problemy żołądkowo-jelitowe. Natomiast objawem klinicznym, kojarzonym z niedoborem tiaminy, są objawy neurologiczne. Należy zwrócić uwagę, iż we wczesnych stadiach niedoboru witaminy B₁ objawy kliniczne są zmienne i niespecyficzne, mogą dotyczyć kilku układów organizmu i przez to mogą prowadzić do błędnej diagnozy, dopóki nie pojawią się widoczne objawy neurologiczne.

Objawy kliniczne niedoboru tiaminy

Do typowych objawów klinicznych niedoboru tiaminy u psów można zaliczyć m.in.:

• ostrą ślepotę
• śpiączkę
• drżenie
• niedowład
• przeczulicę
• aktywność napadową
• sztywność prostowników
• objawy przedsionkowe
• częstoskurcz, brachykardia
• spastyczne zgięcie głowy i szyi
• rozszerzenie źrenic, oczopląs
• utrata masy ciała
• wymioty
• zaparcia
• anoreksja lub hiporeksa

Jak widzimy powyżej – niedobór tiaminy może powodować szereg nieprawidłowości nie tylko z strony układu neurologicznego, ale także ze strony układu pokarmowego czy krążenia.

Etapy związane z niedoborem tiaminy

Wyróżniamy 3 etapy postępu związane z niedoborem witaminy B₁:

1. Indukcyjny
2. Krytyczny
3. Końcowy

Etap indukcji zazwyczaj rozwija się w ciągu 1 tygodnia po rozpoczęciu przez zwierzę diety, w której występuje znaczny niedobór tiaminy. Etap ten charakteryzuje się hiporeksją, wymiotami (lub obydwoma).

Jeśli zwierzę ma niedobór tiaminy przez nieco ponad 1 miesiąc to osiągnie etap końcowy. W przypadku rozpoczęcia fazy terminalnej, zwierzę może umrzeć w ciągu kilku dni, jeśli niedobór nie zostanie natychmiast uzupełniony.

Należy zwrócić uwagę, iż większość diet nie jest całkowicie pozbawiona tiaminy, więc rozwój objawów klinicznych może trwać tygodniami lub miesiącami.

Jak się wchłania witamina B₁?

Tiamina wchłania się w jelicie cienkim, głównie w jelicie czczym i krętym.

Ilość tiaminy w diecie decyduje o ilości i procesie wchłaniania. Według badań naukowych, jeśli w diecie psa występuje nadmiar witaminy B₁, to jest ona wchłaniana ze światła jelita w procesie biernej dyfuzji. Jeśli natomiast mamy do czynienia z niedoborem tiaminy w diecie, to następuje jej wchłanianie z przewodu pokarmowego.

U psów nie zidentyfikowane defektu genetycznego jelitowego transportera tiaminy – tak jak to ma miejsce w przypadku kobalaminy.

Przyczyny niedoboru witaminy B₁ w organizmie

Czynnikami ryzyka rozwoju niedoboru tiaminy u psa mogą być takie czynniki jak:

Diety ubogie w tiaminę

Psy karmione dietami niezbilansowanymi, niekompletnymi pod względem odżywczym (np. dietami surowymi, gotowanymi, przygotowanymi w domu, karmami uzupełniającymi). Gotowanie niszczy od 73% do 100% zawartości tiaminy w większości rodzajów mięs.

Warto zauważyć, iż skład diety może wpływać na zapotrzebowania psa na tiaminę. Przy dietach bogatych w białko i tłuszcze występuje mniejsze ryzyko niedoboru tiaminy niż przy dietach bogatych w węglowodany. Gdy w diecie psa jest więcej węglowodanów – witamina B₁ wyczerpuje się szybciej. Dzieje się tak, gdyż diety wysokowęglowodanowe wymagają większego wykorzystania cyklu TCA, co wymaga tiaminy, aby zakończyć przemianę glukozy w energię.

Psy karmione surowymi rybami lub skorupiakami mogą także być obarczone niedoborem witaminy B₁. Produkty te zawierają tiaminazę, czyli enzymy rozkładające i inaktywujące tiaminę w rybach lub innych składnikach, z którymi są połączone.

Nietrwałość witaminy B₁

Jak już wspomniałam wcześniej, tiamina jest witaminą bardzo nietrwałą pod wpływem ciepła. Procesy produkcyjne karm dla psów znacząco wpływają na straty zawartości tiaminy w pożywieniu. Witamina B₁ jest także poddatna na utratę podczas przechowywania komercyjnej karmy. Dlatego producenci karm powinni brać pod uwagę ten fakt i tak przygotowywać produkty żywieniowe dla psów, by w karmie nie brakowało tego składnika odżywczego. Właściciele psów powinni zwrócić szczególną uwagę na odpowiedni sposób przechowywania karmy.

Konserwacja żywności

Stosowanie niektórych konserwantów żywności może także wpływać na zawartość tiaminy w pożywieniu. Przeprowadzono badania, w których stwierdzono, iż konserwanty na bazie siarki mogą powodować zależną od stężenia inaktywację tiaminy.

Stosowanie niektórych leków

Leki moczopędne zwiększają wydalanie witaminy B₁ z moczem. Stosowanie niektórych leków przeciwpasożytniczych (np. amprolium), przy infekcjach pierwotniakowych (np. pirymetamina), w sposób nadmierny lub długotrwały może prowadzić do niedoboru tiaminy u psów.

Zaburzenia wchłaniania jelitowego

Jak już wspomniałam wyżej, tiamina wchłania się w jelicie cienkim (głównie w jelicie czczym i krętym). Zaburzenia wchłaniania na tym odcinku układu pokarmowego, a także ogólnoustrojowe stany chorobowe psa mogą prowadzić do niedoborów tiaminy w organizmie.

Leczenie

U psów z niedoborem witaminy B₁ można zastosować suplementację tą witaminą. Tiaminę można podawać zarówno pozajelitowo, jak i doustnie. Sposób podawania i czas trwania leczenia jest uzależniony od etiologii oraz stopnia niedoboru tiaminy. Wczesna diagnoza i leczenie ma zasadniczy wpływ na wynik terapii, może zapobiec trwałym uszkodzeniom neurologicznym. Podczas leczenia zwierzęcia należy zwrócić szczególną uwagę na dietę, którą nasz pupil spożywa. Jeśli jest niedoborowa, należy ją zmienić na dietę dobrej jakości, kompletną i odpowiednio zbilansowaną.

Jak warto zauważyć, zdrowie psów zależy w dużej mierze od składu diety, którą spożywają.

Psy potrzebują witaminy B₁ w bieżącej diecie, aby móc normalnie funkcjonować. Dieta psa, która jest niezbilansowana, zwiększa ryzyko niedożywienia tiaminą.

Z uwagi na fakt, że większość opiekunów podaje swoim czworonogom karmę komercyjną (a jej podstawową cechą powinno być odpowiednie zbilansowanie pod względem odżywczym), aktualnie niełdobory żywieniowe nie są tak częste, jak w latach ubiegłych. Jeśli jest stwierdzany niedobór tiaminy, to wynika to najczęściej z zaniedbań właściciela zwierzęcia, który podając dietę przygotowywaną w domu, nie bilansuje jej, Jbądź stosuje np. dietę wegetariańską u psa :(, albo karmi zwierzę karmą uzupełniającą.

Jednakże zaniedbania mogą wystąpić także u producentów karm. W Stanach Zjednoczonych oraz Kanadzie stwierdzono niedobór tiaminy w niektórych karmach komercyjnych. Na przestrzeni kilku lat 9 firm wycofało swoje produkty (były to także karmy dla kotów) z uwagi na niedobór witaminy B₁. Wycofania te głównie były odpowiedzią na zgłoszenia konsumentów lub lekarzy weterynarii (warto być czujnym!).

Jeśli interesuje Cię temat żywienia psów zapraszam do innych postów na blogu (tutaj).

Posty powiązane:

Witaminy w diecie psa

Co to jest BARF?

Bibliografia

1. https://neuroexpert.org/wiki/adenozynotrifosforan-atp/
2. Thiamine deficiency in dogs and cats in: Journal of the American Veterinary Medical Association Volume 243 Issue 5 () (avma.org)
3. Thiamine Deficiency in Dogs | NASC LIVE
4. Witamina B1 – Wikipedia, wolna encyklopedia
5. Vitamin B1 (Thiamine) Deficiency in Dogs – Causes, Treatment and Associated Conditions – Vetster
6. The Role of Thiamine and Effects of Deficiency in Dogs and Cats – PMC (nih.gov)